Ludzie, wspominając o klasycyzmie, mają przeważnie na myśli literaturę angielską, gdyż to ona jest nie tylko najbardziej znaną, ale też bardziej popularną i reklamowaną literaturą na świecie.
Nie ma osoby na kuli ziemskiej, która nie znałaby Williama Shakespeare’a, Jane Austen, Charlesa Dickens’a, sióstr Brontë, Oscara Wilde’a, Arthura Doyle’a, czy George’a Orwella.
Natomiast ja postanowiłam wam dziś przybliżyć literaturę rosyjską, która, według mnie, została nieco zapomniana i zepchnięta na dalszy plan. Mam wrażenie, że bardzo duży wpływ może mieć na to historii, łącząca nas z samą Rosją, ale też polityczne aspekty z nią związane oraz brak odpowiedniej promocji swoich klasycznych autorów.
>> Polecamy: Postacie dziecięce w literaturze nie tylko młodzieżowej <<
Podstawowym fundamentem literatury rosyjskiej jest ustna twórczość ludowa. Pierwsze jej fragmenty pojawiły się już na przełomie X i XI wieku. Duży wpływ miał na nią związek z obecnym Bizancjum. W tamtym okresie powstały dzieła Ruska prawda, którego najstarsza wersja pochodzi z XI wieku, Powieść minionych lat, autorstwa Nestora, czy Żywot Aleksandra Newskiego.
Literaturę rosyjską możemy podzielić na kilka etapów:
- okres staroruski – od X do XV wieku,
- okres zjednoczeniowy – od XV do XVII wieku,
- okres brązowy – XVIII wiek,
- okres złoty – XIX wiek, gdzie tworzyło trzech z pięciu wybitnych pisarzy: Aleksander Puszkin, Fiodor Dostojewski, Lew Tołstoj,
- okres srebrny – w latach 1880-1917,
- okres radziecki – 1917-1991, gdzie pisał Vladimir Nabokov,
- współczesność, w której tworzy Dmitrij Głuchowski.
Aleksander Puszkin
Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli romantyzmu rosyjskiego, jednym z głównych reformatorów języka literackiego w Rosji. Najważniejszymi osobami, które wywarły duży wpływ na samego Puszkina, byli: stryj, Wasilij Lwowicz i pradziadek, Abisańczyk, Abram Hannibal oraz niania, Arina Rodionovna Jukowlewa, dzięki której poznał kulturę i dotychczasowe problemy chłopów pańszczyźnianych. Pierwsze dzieła zaczął tworzyć już w liceum, były to głównie ody i elegie, utrzymane w stylu klasycystycznym.
Podczas rządów carów Aleksandra I i Mikołaja I, Puszkin pisał wiersze krytykując ich władzę, które opierały się na tyranii i absolutyzmie: odę Wolność, Bajki Noël czy elegię Wieś. Antycarska działalność autora spowodowała jego zsyłkę na południe Rosji.
Puszkin, swoim pierwszym poematem z 1820 roku, pod tytułem. Rusłan i Ludmiła, wprowadził do literatury rosyjskiej bajronizm. W tym okresie bardzo mocno wzorował się na Byronie.
Do końca życia pozostał pod nadzorem policyjnym, a jego dzieła cenzurował sam cesarz. Zmarł w 1837 roku w skutek dworskiej intrygi, podczas pojedynku z francuskim emigrantem.
Najważniejsze dzieła Aleksandra Puszkina to: Eugeniusz Oniegin, wiersze: W głębinie syberyjskich rud, cykl pięciu nowel Opowieści świętej pamięci Iwana Piotrowicza, oraz Dama Pikoma.
Fiodor Dostojewski
Jeden z wybitnych pisarzy i myślicieli rosyjskich oraz najbardziej wpływowych powieściopisarzy. Uważany jest za mistrza realistycznej prozy psychogenicznej, bardzo zgrabnie manewrując między realnością a wyobraźnią. Wśród jego dzieł charakterystyczne są motywy walki dobra z otaczającym go złem. Najważniejszą i najpopularniejszą powieścią w historii literatury światowej jest Zbrodnia i kara.
Pomimo ukończenia szkoły inżynieryjnej, wiele czasu spędzał nad dziełami Shakespeare’a, Pascala i Victora Hugo, a dzięki temu powstały dwie sztuki teatralne. Niestety się nie zachowały się one do dnia dzisiejszego.
Dostojewski należał do Koła Pietraszewskiego, które krytykowało cesarstwo i popierało zmiany, jakie zachodziły w Europie Zachodniej. pojmano go i skazano na śmierć, jednak kara została zmieniona na cztery lata ciężkich prac.
Przełomem w twórczości Dostojewskiego okazał się czas zesłania. Swoje lata katorgi opisał we Wspomnieniach z domu umarłych.
Lew Tołstoj
Rosyjski powieściopisarz, dramaturg, krytyk literacki, nauczyciel i pedagog. Najwybitniejszy przedstawiciel realizmu w literaturze europejskiej. Jeden z najwyższych autorytetów moralnych w Rosji na przełomie XIX i XX wieku.
Odebrał dobre wykształcenie. Przerwał studia prawnicze na rzecz filozofii, którą zainteresował się pod wpływem twórczości Rousseau. Założył trzynaście szkół dla dzieci chłopskich, napisał i wydał podręczniki, bajki , a sam był nauczycielem w jednej ze swoich placówek.
Powieści Tołstoja charakteryzuje dążenie do prawdy oraz obiektywna obserwacja rzeczywistości, połączona z własnymi poglądami na świat. Najważniejszymi jego dziełami są Wojna i pokój, Anna Karenina (którą osobiście uwielbiam), Zmartwychwstanie oraz Sonata Kreutzerowska.
Vladimir Nabokov
Z wykształcenia filolog, później wykładowca na uczelniach amerykańskich. Tworzył w języku rosyjskim i angielskim.
Życie pisarza można podzielić na cztery ważne etapy:
– 1899-1920 – Rosja,
– 1920-1940 – Cambidge, Berlin, Paryż,
– 1940-1960 – USA,
– 1960-1977 – Szwajcaria.
Jego twórczość jest zaliczana do najwybitniejszych w obu literaturach, w jakich tworzył. W swoich powieściach poruszał poważne filozoficzne tematy: życie po śmierci, estetykę, pojęcie świadomości.
Był bardzo konserwatywny, jeżeli chodzi o tłumaczenia i przekłady. Uważał (tak, jak zresztą i dziś się uważa), że przekład powinien jak najwierniej odzwierciedlać oryginał. W czasopiśmie „The New Republic” przedstawił swoje poglądy na ten temat, nazywając je „trzema krokami do piekła”1.
Najważniejsze jego dzieła to Lolita, Obrona Łużyna, Dar.
Dmitrij Głuchowski
Należy do młodego pokolenia rosyjskich literatów. Jest prezenterem, prowadzi swój program w telewizji i radiu, dziennikarz i pisarz, był również korespondentem wojennym. Mówi płynnie po angielsku, niemiecku, francusku, hiszpańsku i hebrajsku.
Pomysł na jego wielkie dzieło narodził się w nim już w wieku piętnastu lat. Kiedy skończył siedemnaście lat wyjechał najpierw na studia do Izraela, potem do Lyonu, by później powrócić do ojczyzny.
Jego debiutem literackim jest znana na całym świecie postapokaliptyczna powieść Metro 2033, którą napisał w wieku osiemnastu lat.
W 2007 roku wydał Czas Zmierzchu, gdyż jak twierdził, nie chciał być kojarzony jako autor jednej książki. Pomysł i fabułę rozwinął w międzynarodowy projekt Uniwersum Metro 2033, gdzie publikują pisarze z całego świata, stosując się do reguł Głuchowskiego.
W 2009 roku autor wydał Metro 2034, które nie jest dalszymi losami poprzedniej książki, gdyż występują w niej inni bohaterowie. Sześć lat później ukazało się Metro 2035, stanowiące kontynuację Metra 2033 i jednocześnie zamykające trylogię, a zarazem jego dzieła życia.
Wielu może się ze mną nie zgodzić co do wybitności wymienionych twórców, albo chcieć dodać w to miejsce innych twórców. Pamiętam, że wśród rosyjskich pisarzy można znaleźć wiele ciekawych i wybitnych postaci, jak Michaiła Bułhakowa, twórcę Mistrza i Małgorzaty, Andrzeja Płatnowa, Dmitrija Bykowa, młodego Zachara Prilepina, Władimira Sorokina, Antona Czechowa, Michaiła Szyszkina, czy Wiktora Pielewina.
Zauważyłam, że na przełomie wieków Rosjanie mieli tendencję do poruszania w swoich powieściach bardzo trudnych i kontrowersyjnych tematów. Gustują również w tworzeniu powieści postapokaliptycznych. Ciężko jest mi zrozumieć to upodobanie do katastrofalnej wizji świata.
Nie mniej zachęcam was gorąco do sięgnięcia po literaturę rosyjską, tę klasyczną lub bardziej nowoczesną. Wierzę, że każdy znajdzie coś dla siebie.
1 Vladimir Nabokov, The art of Translation. On the sins of Translation and the Great Russian Short Story, „The New Republic”, 4 sierpnia 1941.
