Diuna | Dune: Part One (2021)

Metryczka filmu (Informacje wstępne)

• Tytuł polski: Diuna (często z dopiskiem: Część Pierwsza)
• Tytuł oryginalny: Dune (często z dopiskiem: Part One)
• Rok produkcji/premiery: 2021 (premiera światowa: 3 września 2021; premiera w Polsce: 22 października 2021)
• Kraj(e) produkcji: USA, Kanada, Węgry
• Gatunek: Sci-Fi, Dramat, Przygodowy, Akcja
• Czas trwania: 155 minut
• Reżyseria: Denis Villeneuve
• Scenariusz: Jon Spaihts, Denis Villeneuve, Eric Roth
• Na podstawie: Powieści „Diuna” („Dune”) autorstwa Franka Herberta.
• Główna obsada:
  • Timothée Chalamet (jako Paul Atryda)
  • Rebecca Ferguson (jako Lady Jessika Atryda)
  • Oscar Isaac (jako Książę Leto Atryda)
  • Josh Brolin (jako Gurney Halleck)
  • Stellan Skarsgård (jako Baron Vladimir Harkonnen)
  • Dave Bautista (jako Glossu Rabban)
  • Stephen McKinley Henderson (jako Thufir Hawat)
  • Zendaya (jako Chani)
  • Chang Chen (jako Dr Wellington Yueh)
  • Sharon Duncan-Brewster (jako Dr Liet-Kynes)
  • Charlotte Rampling (jako Wielebna Matka Gaius Helena Mohiam)
  • Jason Momoa (jako Duncan Idaho)
  • Javier Bardem (jako Stilgar)
• Muzyka: Hans Zimmer
• Zdjęcia: Greig Fraser
• Produkcja: Warner Bros. Pictures, Legendary Entertainment, Villeneuve Films
• Dystrybucja w Polsce: Warner Bros. Entertainment Polska

Wstęp – pierwsze wrażenia i ogólny zarys

„Diuna” Denisa Villeneuve’a to monumentalna, wizualnie oszałamiająca i niezwykle wierna duchowi oryginału adaptacja pierwszej połowy kultowej powieści science fiction Franka Herberta. Reżyser, znany z takich dzieł jak „Nowy początek” czy „Blade Runner 2049”, podjął się zadania niezwykle trudnego – przeniesienia na ekran złożonego, wielowarstwowego świata Arrakis, pełnego politycznych intryg, religijnego mistycyzmu i ekologicznych refleksji. Efektem jest dzieło epickie, powolne, kontemplacyjne, które zachwyca skalą, dbałością o detale i hipnotyzującą atmosferą. To kino science fiction dla wymagającego widza, które bardziej stawia na budowanie świata i immersję niż na dynamiczną akcję, choć tej również nie brakuje. „Diuna: Część Pierwsza” to obiecujący początek sagi, który pozostawia widza z apetytem na więcej.

Opis fabuły (bez kluczowych spoilerów)

Akcja filmu rozgrywa się w dalekiej przyszłości, w feudalnym imperium międzygalaktycznym. Młody Paul Atryda (Timothée Chalamet), dziedzic szlachetnego rodu Atrydów, wraz ze swoją rodziną – ojcem, Księciem Leto (Oscar Isaac), i matką, Lady Jessiką (Rebecca Ferguson), członkinią tajemniczego zakonu Bene Gesserit – przybywa na pustynną planetę Arrakis, znaną również jako Diuna. Arrakis jest jedynym źródłem melanżu, zwanego także przyprawą – najcenniejszej substancji we wszechświecie, która przedłuża życie, poszerza świadomość i umożliwia podróże międzygwiezdne. Ród Atrydów przejął kontrolę nad Arrakis z rąk swoich odwiecznych wrogów, brutalnych Harkonnenów, na mocy dekretu Imperatora. Jednak ta nominacja okazuje się być pułapką, mającą na celu zniszczenie rosnącej potęgi Atrydów. Paul, który zmaga się z niepokojącymi snami i wizjami przyszłości oraz odkrywa w sobie niezwykłe zdolności, musi szybko dorosnąć i stawić czoła śmiertelnemu niebezpieczeństwu. Wraz z rodziną i lojalnymi współpracownikami (m.in. Gurneyem Halleckiem granym przez Josha Brolina i Duncanem Idaho granym przez Jasona Momoę) musi nauczyć się żyć w surowych warunkach pustynnej planety, zrozumieć jej tajemnice i nawiązać kontakt z Fremenami – rdzennymi mieszkańcami Arrakis, którzy przystosowali się do życia na pustyni i wierzą w nadejście mesjasza, Lisan al Gaiba. Zdrada, polityczne intrygi i walka o przetrwanie stają się codziennością Paula, który musi odkryć swoje przeznaczenie.

Analiza elementów filmowych

Reżyseria i scenariusz

Denis Villeneuve stworzył dzieło o niezwykłej wizualnej potędze i hipnotyzującej atmosferze. Jego reżyseria jest powolna, kontemplacyjna i pełna epickiego rozmachu. Villeneuve mistrzowsko buduje świat przedstawiony, dbając o każdy detal – od monumentalnych krajobrazów Arrakis, przez imponujące konstrukcje (np. czerwie pustyni, statki kosmiczne), po kostiumy i rekwizyty. Reżyser stawia na immersję i budowanie nastroju, a nie na szybkie tempo czy efekciarską akcję (choć sceny walki, gdy już się pojawiają, są zrealizowane z precyzją i siłą). Scenariusz, napisany przez Jona Spaihtsa, Villeneuve’a i Erica Rotha, jest wierną adaptacją pierwszej połowy powieści Herberta. Twórcom udało się przenieść na ekran złożoność świata, polityczne intrygi i filozoficzne wątki oryginału, choć z konieczności dokonali pewnych uproszczeń i skrótów. Dialogi są często oszczędne, a wiele informacji przekazywanych jest poprzez obrazy i niedopowiedzenia. Decyzja o podziale książki na dwie części pozwoliła na bardziej szczegółowe i pogłębione przedstawienie historii.

Aktorstwo

Timothée Chalamet jako Paul Atryda jest sercem filmu. Jego interpretacja jest pełna wrażliwości, wewnętrznego rozdarcia i stopniowo rosnącej siły. Chalamet doskonale oddaje przemianę Paula od młodego, niepewnego dziedzica do postaci o mesjańskim potencjale. Rebecca Ferguson jako Lady Jessika tworzy niezwykle silną i złożoną postać matki i członkini Bene Gesserit, która musi chronić syna i zmagać się z własnymi dylematami. Oscar Isaac jako Książę Leto emanuje godnością i tragicznym pięknem. Stellan Skarsgård jako Baron Harkonnen jest przerażający i odpychający w swojej demoniczności. Jason Momoa jako Duncan Idaho wnosi energię i charyzmę. Zendaya jako Chani, choć jej rola w pierwszej części jest ograniczona, zapowiada ważną postać w kontynuacji. Cała, niezwykle liczna i gwiazdorska obsada drugoplanowa prezentuje najwyższy poziom.

Aspekty techniczne i wizualne

Największym atutem filmu jest jego oszałamiająca strona wizualna. Zdjęcia Greiga Frasera („Łotr 1”, „Batman”) są absolutnym arcydziełem. Monumentalne, zapierające dech w piersiach krajobrazy pustynnej Arrakis, gra światła i cienia, precyzyjne kompozycje kadrów – wszystko to tworzy hipnotyzujący i niezapomniany spektakl wizualny. Film najlepiej oglądać na największym możliwym ekranie, najlepiej w formacie IMAX. Montaż (Joe Walker) jest powolny i precyzyjny, idealnie współgrając z kontemplacyjnym rytmem filmu. Scenografia (Patrice Vermette) i kostiumy (Jacqueline West, Bob Morgan) to mistrzostwo świata, z niezwykłą dbałością o detale budujące wiarygodny i oryginalny świat przyszłości.

Muzyka i dźwięk

Potężna, hipnotyzująca i niezwykle oryginalna ścieżka dźwiękowa Hansa Zimmera jest integralną częścią filmu. Zimmer stworzył muzykę, która doskonale oddaje egzotykę, mistycyzm i monumentalność świata Arrakis. Wykorzystanie nietypowych instrumentów, chóralnych zaśpiewów i elektronicznych brzmień tworzy unikalną i zapadającą w pamięć atmosferę. Dźwięk w filmie (zwłaszcza odgłosy czerwi pustyni) jest równie imponujący.

Głębsze spojrzenie – tematyka, przesłanie, interpretacje

„Diuna” Franka Herberta to dzieło niezwykle bogate w tematy i możliwe interpretacje, a film Villeneuve’a stara się oddać tę złożoność. Centralnym tematem jest walka o władzę, polityczne intrygi i kolonializm. Arrakis, jako jedyne źródło melanżu, staje się areną konfliktu między wielkimi rodami i Imperium. Film bada relację człowieka z naturą i ekologią. Pustynna Arrakis, z jej surowymi warunkami i gigantycznymi czerwiami, jest siłą, którą trzeba zrozumieć i szanować, a nie tylko eksploatować. Wątek religii, mistycyzmu i mesjanizmu jest niezwykle istotny. Paul Atryda, ze swoimi niezwykłymi zdolnościami i wizjami przyszłości, staje się dla Fremenów postacią mesjańską, co rodzi pytania o naturę wiary, proroctw i manipulacji. Film porusza również temat przeznaczenia, wolnej woli i odpowiedzialności za własne czyny. Paul musi zmierzyć się z wizjami przyszłości i zdecydować, jaką drogą podąży. To także opowieść o dojrzewaniu i poszukiwaniu własnej tożsamości w obliczu wielkich wyzwań i niebezpieczeństw.

Mocne strony filmu

• Absolutnie oszałamiająca i monumentalna strona wizualna – zdjęcia, scenografia, kostiumy.
• Mistrzowska, immersyjna reżyseria Denisa Villeneuve’a.
• Wierna i inteligentna adaptacja pierwszej połowy złożonej powieści.
• Znakomita, gwiazdorska obsada, zwłaszcza Timothée Chalamet i Rebecca Ferguson.
• Hipnotyzująca i oryginalna muzyka Hansa Zimmera.
• Gęsta, wielowarstwowa atmosfera i bogaty, fascynujący świat przedstawiony.
• Film, który stawia na inteligencję widza i skłania do refleksji.

Słabsze strony / potencjalne rozczarowania

• Powolne, kontemplacyjne tempo może być dla niektórych widzów nużące, zwłaszcza jeśli oczekują typowego blockbustera akcji.
• Film jest jedynie pierwszą częścią historii i kończy się w momencie, który może pozostawić niedosyt i oczekiwanie na kontynuację.
• Złożoność świata i mnogość postaci mogą być dla widzów niezaznajomionych z książką nieco przytłaczające.
• Niektóre postacie drugoplanowe (np. Chani) mają w tej części ograniczony czas ekranowy.

Dla kogo ten film? (Grupa docelowa)

„Diuna” Denisa Villeneuve’a to propozycja dla widzów ceniących ambitne, inteligentne kino science fiction z epickim rozmachem i głębszym przesłaniem. Film z pewnością zachwyci fanów powieści Franka Herberta, a także miłośników twórczości Villeneuve’a. To kino dla tych, którzy nie boją się powolnego tempa i złożonej narracji, a szukają w filmie czegoś więcej niż tylko prostej rozrywki – wizualnej uczty, intelektualnego wyzwania i immersyjnego doświadczenia.

Podsumowanie i ocena końcowa

„Diuna: Część Pierwsza” to triumf wizjonerskiego kina Denisa Villeneuve’a i jedna z najlepszych adaptacji literatury science fiction w historii. Reżyser z niezwykłym szacunkiem i zrozumieniem podszedł do materiału źródłowego, tworząc dzieło monumentalne, hipnotyzujące i niezwykle wierne duchowi oryginału. Oszałamiająca strona wizualna, mistrzowska reżyseria, znakomite aktorstwo i potężna muzyka Hansa Zimmera składają się na film, który jest prawdziwym kinowym doświadczeniem. Choć to dopiero pierwsza część opowieści, już teraz można powiedzieć, że jest to jedno z najważniejszych i najlepszych dzieł science fiction ostatnich lat. Ocena: 9.5/10 – Monumentalne, hipnotyzujące i mistrzowskie arcydzieło science fiction.

FAQ (Najczęściej Zadawane Pytania)

• Czy film „Diuna” (2021) jest remakiem filmu Davida Lyncha z 1984 roku? Nie, jest to nowa, niezależna adaptacja powieści Franka Herberta. Choć oba filmy opierają się na tym samym materiale źródłowym, różnią się znacząco stylem, podejściem do narracji i wiernością książce.
• Czy muszę czytać książkę Franka Herberta przed obejrzeniem filmu? Nie jest to konieczne, ponieważ film stara się wprowadzić widza w złożony świat Arrakis. Jednak znajomość książki z pewnością wzbogaci odbiór i pozwoli lepiej zrozumieć niuanse fabuły, postaci i mitologii.
• Dlaczego film jest zatytułowany „Diuna: Część Pierwsza”? Czy będzie kontynuacja? Film adaptuje jedynie pierwszą połowę obszernej powieści Franka Herberta. Kontynuacja, „Diuna: Część Druga”, miała premierę w 2024 roku i dokańcza historię z pierwszej książki.
• Jakie znaczenie ma „przyprawa” (melanż) w świecie Diuny? Melanż, zwany także przyprawą, to substancja psychotropowa występująca tylko na planecie Arrakis. Przedłuża życie, poszerza świadomość, umożliwia jasnowidzenie (niezbędne dla nawigatorów Gildii Kosmicznej do podróży międzygwiezdnych) i jest silnie uzależniająca. Kontrola nad produkcją przyprawy oznacza ogromną władzę i bogactwo.