Niedawno świat obiegła wieść, że Chińska Agencja Prasowa „zatrudniła” sztuczną inteligencję w roli prezenterów informacyjnych. Wcześniej informowano o tym, iż w Japonii prowadzone są testy bezzałogowych taksówek, przypominających te, jakie już jeżdżą po Stanach Zjednoczonych i które mają zostać uruchomione na czas igrzysk olimpijskich. Oby tylko udało im się uniknąć podobnych problemów. W XXI wielu sztuczna inteligencja oraz roboty są wszędzie – pytanie tylko, czy jesteśmy na tę ich obecność gotowi. To jedna z kwestii, którą w swoim dokumencie eksploruje reżyser Maxim Pozdorovkin.
Opowieść o automatyzacji
The Truth About Killer Robots to opowieść o automatyzacji i związanych z nią konsekwencjach. Narratorką podzielonego na trzy części filmu – manufaktura (Manufacturing), usługi (Service Sector) oraz ostateczne przeniesienie (Final Displacement) – jest Kodomoroid, żeński robot przemawiający do widzów zsyntezowanym elektronicznie głosem. To ona przedstawia nam przypadek śmierci jednego z pracowników fabryki Volkswagena, którego zgniotła zainstalowana tam maszyna. Gdyby sprawcą zbrodni był człowiek, postawiono by go przed sądem, natomiast twór ludzkich rąk nie odpowiedział za przewinienie, ponieważ zgodnie z niemieckim ustawodawstwem maszyny sądzić nie można. W dokumencie przywołany zostaje również Isaac Asimov i jego wyłożone w 1942 roku trzy prawa, mające obowiązywać roboty. Według nich maszyny nie mogą skrzywdzić człowieka, muszą być mu posłuszne oraz są zobowiązane chronić samego siebie, jeśli nie stoi to w sprzeczności z dwoma poprzednimi zapisami. W dalszej części dokumentu sporo uwagi poświęcono mającym zwiększać bezpieczeństwo na drogach autonomicznym samochodom oraz tragicznym w skutkach awariom, którym ulegają. A i to nie wyczerpuje przywoływanych przez Pozdorovkina przykładów.
Tytułowa „morderczość” to jednak nie tylko bezpośrednie zagrożenie życia człowieka, ale również znaczący wpływ na porządek społeczny oraz pracę. Dotychczasowe zadania wykonywane przez niewykwalifikowanych pracowników fabrycznych przejęły specjalnie zaprogramowane maszyny, doprowadzając do tego, że wiele osób straciło jedyny sposób na wyżywienie siebie albo rodziny. Dla innych coraz większa automatyzacja, coraz większe wykorzystanie urządzeń monitorujących czy zbierających dane o zwyczajach oraz nawykach nie tylko zmienia społeczny krajobraz, ale wytwarza realne zagrożenia dla ich przyszłości na rynku pracy.
Strach się bać
Dokument Pozdorovkina jest niezwykle ciekawy, ale również zastanawiająco sensacyjny. Z jednej strony prezentuje więc skomplikowany wpływ rozwoju robotyki na produkcję „konsumowanych” przez nas dóbr – smartfonów, samochodów oraz całego bogactwa elektroniki. Z drugiej wskazuje na wciąż istniejące problemy związane z ich używaniem, momenty, gdy ujawnia się różnica między człowiekiem a zaprogramowaną do wykonywania określonych czynności maszyną. Towarzysząca tym opowieściom ścieżka dźwiękowa ma budzić w widzach niepokój albo nawet lęk przed Innym XXI wieku. Jak sugeruje tytuł, to nie jest film celebrujący naukowy oraz technologiczny postęp, a raczej budujący wrażenie niedostrzeżoną inwazję. Kodomoroid zresztą często posługuje się sformułowaniami przywodzącymi na myśl właśnie taki scenariusz: „jesteśmy pośród was”; „zjawiliśmy się, gdy nie patrzyliście”; „uczmy się waszych zwyczajów” i tym podobne, okraszone przy tym odpowiednio niepokojącą muzyką. Jakkolwiek rozwijająca się technologia wciąż ulega awariom oraz wymaga dopracowania i ciągłego ulepszania, niekoniecznie jest aż takim złem, jakie pokazuje The Truth About Killer Robots. Zwłaszcza że nieraz za ich zabójczość odpowiada nie sama maszyna (nawet w przypadku sztucznej inteligencji trudno jeszcze mówić o samoświadomości), a korzystający z niej ludzie.
Mali nieobecni
W filmie Pozdorovkina zastanawia nieobecność jednych z aktualnie najbardziej śmiercionośnych maszyn wykorzystywanych chociażby przez wojsko – dronów. Dokument koncentruje się, między innymi na tragicznych w skutkach wypadkach autonomicznych samochodów czy użycia robota rozbrajającego bomby do uśmiercenia terroryzującego pewne amerykańskie miasto snajpera. Jednak w porównaniu z wojskowym użyciem dronów czy bezzałogowych samolotów to są przypadki o wiele rzadsze. To one bowiem stanowią prawdziwe ucieleśnienie tytułowych robotów morderców uczestniczących w wielu współczesnych działaniach wojennych. Szkoda więc, że dokumentalista postanowił ten wątek pominąć.
Już tu są
Współistnienie człowieka z robotami stało się faktem – wiele osób nie wyobraża sobie życia bez smartfonów, inni bez inteligentnej lodówki (takie istnieją!). W pełni autonomiczne roboty, które dla Asimova pozostawały jeszcze pieśnią jutra, dzisiaj stanowią część naszej codzienności. Z jednej strony są potrzebne – do opieki nad starzejącymi się ludźmi, do pomocy osobom z niepełnosprawnościami, do zwiększania naszego komfortu życia. Czy jednak w przyszłości ziści się wizja z Matrixa sióstr Wachowskich, w której maszyny zbuntują się i przejmą władzę, czy może z Pluto Naokiego Urasawy, gdzie roboty współistnieją z ludźmi, pełniąc właśnie role pomocnicze? Czas pokaże.
Dostępny na HBO GO dokument Maxima Pozdorovkina zdecydowanie warto obejrzeć – zwłaszcza że przybliża niekoniecznie nagłaśniane problemy wynikające z błędnego działania maszyn oraz robotów, ich miejsca w naszym współczesnym świecie. Tylko, przy oglądaniu, należy pamiętać, że autor nieco sensacyjnie podchodzi do tematu.
Tytuł oryginalny: The Truth About Killer Robots
Reżyseria: Maxim Pozdorovkin
Rok powstania: 2018
Czas trwania: 1 godzina 20 minut
