Bajki terapeutyczne powstają po to, by dzieciom było łatwiej poradzić sobie z trudnymi emocjami, przejść przez jakiś bolesny proces pod osłoną baśniowych metafor. Jeśli tam jesteś Katy Loutzenhisher to powieść dla młodzieży. Od typowych czytadeł dla nastolatek różni ją podejście do uczuć. Jest książką o dojrzewaniu, która może pomóc w odkrywaniu swojej tożsamości. Czy skutecznie?
Typowo – nietypowo
Główną bohaterką jest Zan, nastolatka wracająca do szkoły po wakacjach. Już od pierwszych stron dowiadujemy się, jak trudno się jej odnaleźć w ostatniej klasie, wkrótce po wyprowadzce przyjaciółki – Priyi. Kiedy na lekcji hiszpańskiego pojawia się Logan – intrygujący nowy uczeń – możemy spodziewać się, że przez trzysta stron będziemy obserwować, jak Zan stopniowo godzi się z brakiem koleżanki, a zbliża do chłopaka. I poniekąd tak jest. Świat powieści okazuje się jednak o wiele bardziej skomplikowany. Autorka zdaje się droczyć z czytelnikiem, jakby prowokowała do myślenia, że cały świat bohaterki to koleżanki i chłopak, by z każdą chwilą wnikać coraz głębiej w bynajmniej nie płytką osobowość protagonistki. Kiedy stopniowo odsłania świat nastolatków, okazuje się, że to, co kojarzy się z wątkami romantycznych komedii dla młodzieży, stanowi tylko wierzchołek góry lodowej.
Napisać, że sytuacja rodzinna głównych bohaterów jest skomplikowana, to nic nie napisać. Każde z nich przeżyło wydarzenie, z którym trzeba się było oswoić, przyzwyczaić do myśli, że od teraz wszystko się zmieni i nic nie będzie tak, jak kiedyś. Rozwód rodziców po tym jak jedno z nich odkryło, że chce być w związku jednopłciowym, wzięcie na siebie konsekwencji prawnych nieodpowiedzialnego zachowania uzależnionej matki czy doświadczenie samotnego wychowywania przez ojczyma to historie, które z pewnością zmuszają nastolatków do przemyślenia swojego życia od nowa, zadania wielu pytań i odnalezienia niełatwych odpowiedzi. Do przebudowania swojej tożsamości. Trojkę głównych bohaterów poznajemy na różnych etapach radzenia sobie z trudnymi doświadczeniami. Zaliczam do nich nie tylko Zan i Logana, których perypetie śledzimy, ale też Priyę, która jest „wielką nieobecną” powieści. Mimo że nie można uzyskać z nią kontaktu, jej historia żyje we wspomnieniach i myślach przyjaciółki.
Dobrze widzi się tylko sercem
Książka przenika przez to, co jest widoczne i pokazuje głębię – nie tylko bieżące uczucia postaci, ale też proces formowania ich tożsamości. Czyta się ją bardzo dobrze, z bohaterami łatwo się zidentyfikować (zwłaszcza, że na drugim planie odnajdziemy sporą różnorodność postaw dorosłych). W niektórych momentach można jednak odnieść wrażenie nadmiernego dydaktyzmu czy próby postawienia bardzo konkretnej tezy. Nagromadzenie trudnych historii rodzinnych budzi skojarzenia z podejściem terapeutycznym czy pedagogicznym, a to wiąże się z pewną tendencyjnością i lekko ingeruje w poczucie szczerego, autentycznego kontaktu twórcy i odbiorcy poprzez dzieło.
Czytałam niedawno Cudownego chłopaka autorstwa R.J. Palacio i zwróciłam uwagę na to, w jaki sposób różni się charakter obu powieści. Historia Augusta, który przez zdeformowaną twarz doświadcza odrzucenia społecznego, także uczy akceptacji, przyjaźni i lojalności, ale opowiedziano ją w sposób porywający, uczucia autorki przelewane na narrację są niemal wyczuwalne. Natomiast Jeśli tam jesteś ma momenty, w których można odnieść wrażenie, że emocje i świat wewnętrzny postaci są obliczone przy pomocy cyrkla i linijki, wykalkulowane tak, żeby odnieść sukces wychowawczy.
Na szczęście fabuła w pewnym momencie skręca w stronę zagadki, której rozwiązanie zbliża do siebie trójkę nastolatków. Zdjęcie akcentu z warstwy „terapeutycznej” i położenie go na pełne napięcia poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, co naprawdę stało się z Priyą, to zdecydowanie dobra decyzja autorki. Oczywiście nie zdradzę zakończenia – warto pokusić się o lekturę i sprawdzić samemu.
Tytuł: Jeśli tam jesteś
Autor: Katy Loutzenhiser
Wydawnictwo: IUVI
Liczba stron: 304
ISBN: 9788379660520
