Za przekazanie egzemplarza recenzenckiego książki Ptaki i inne opowiadania, do współpracy recenzenckiej, dziękujemy wydawnictwu Albatros.
Daphne du Maurier to jedna z najwybitniejszych pisarek w historii brytyjskiej literatury. W Polsce nie spotkała się z należytym rozgłosem, chociaż motywy z jej twórczości można zobaczyć w Ptakach Alfreda Hitchcocka, a adaptację Rebeki obejrzeć na Netflixie. Du Maurier pisała zarówno powieści, jak i krótsze formy. Z sześcioma narracyjnymi perełkami mamy przyjemność zapoznać się w zbiorze Ptaki i inne opowiadania.
Triumfalny powrót
Daphne du Maurier nie po raz pierwszy gości w polskich księgarniach. Jej powieści były wydawane już wcześniej — między innymi przez Prószyńskiego i Spółkę — jednak czas ich największej świetności dopiero miał nadejść. Dziś twórczość brytyjskiej pisarki znamy głównie dzięki wznowieniom w Serii Butikowej Wydawnictwa Albatros. Można znaleźć je obok Kirke i Pieśni Achillesa Maddeline Miller, a także Trzynastej opowieści i Czarnych skrzydeł czasu Diane Setterfield. Eleganckie okładki (a także wnętrze) przyciągają uwagę, za to treść zatrzymuje na dłużej.
Zbiór Ptaki i inne opowiadania składa się z sześciu utworów. Choć wszystkie różnią się zarówno klimatem, jak i tematyką, łączą je wspólne motywy. Żadnego z nich nie można nazwać sztampową ,,historią z dreszczykiem”. To opowieści o ludzkich lękach, które można odczytywać zarówno dosłownie, jak i metaforycznie.
Pułapka pewności
Du Maurier wykorzystuje ludzkie obawy i tęsknoty, aby ukazać naszą ograniczoną sprawczość w świecie przyrody. Człowiek ma iluzoryczną kontrolę nad rzeczywistością, a na niebie i ziemi wciąż są rzeczy, ,,o jakich się filozofom nie śniło”. Najdobitniej przypomina o tym opowiadanie tytułowe. Kombatant (którego imienia nie poznajemy) zmaga się z plagą ptaków na wybrzeżu tak odległym i nieistotnym dla reszty świata, że jego mieszkańcy pozostają zdani na siebie. W obliczu samotnej walki przypomina sobie bombardowanie Plymouth i rażącą obojętność państw sojuszniczych. Wytęża wszelkie siły, aby chronić rodzinę i domostwo, niczym podczas bitwy. Tym razem mierzy się z przeciwnikiem, którego pomimo wszelkich starań, nie jest w stanie zrozumieć.
Choć tytułowym Ptakom nie można odmówić klimatycznej oprawy, to wcale nie one zostały ze mną najdłużej. Szczególną uwagę warto zwrócić na mniej znane utwory, jak chociażby Monte Verite czy Jabłonka. To w nich motywy grozy najsilniej splatają się z metaforycznym ukazaniem ludzkich lęków i tęsknot. Pisarka udowadnia, że gdy rozum zawodzi, otwierają się wrota do innego świata.
W swoich opowiadaniach du Maurier oddaje hołd przyrodzie. Opisuje ją w sposób oszczędny. Nie używa wyszukanych słów, jednak posługuje się językiem na tyle immersyjnym, że nie sposób nie zauważyć mistycznego charakteru otoczenia. Monte Verite to pochwała piękna gór i oda do ,,czegoś więcej”. Głównego bohatera fascynują majestat i surowość krajobrazu. Pragnie stać się jego częścią, żyć pełniej i wypełniać serce obecnością Sił Wyższych, których oddziaływanie dostrzega podczas wędrówek. W Jabłonce to przyroda jest siłą karzącą. Stare drzewo staje się przedmiotem obsesji świeżo upieczonego wdowca. Burzy jego spokój, a także przyprawia go o wyrzuty sumienia z powodu postępowania wobec żony.
Mistrzostwo formy
Du Maurier posługuje się eleganckim, zwięzłym językiem. W kilku celnie dobranych zdaniach kreśli otoczenie oraz sylwetki postaci. W utworach Prowincjonalny fotograf i Pocałuj mnie jeszcze raz przedstawia pełnokrwiste portrety psychologiczne postaci. Cyniczna markiza przyzwyczajona jest, że za pieniądze męża może kupić wszystko — a zwłaszcza milczenie. Znudzona pobytem na prowincji, wikła się w romans, którego konsekwencje przerosną jej najśmielsze oczekiwania. Były żołnierz pragnie poznać miłą, przyzwoitą dziewczynę. Pewnego wieczoru, w kinie, trafia na bileterkę, która — choć niezaprzeczalnie urocza — może sprowadzić na niego tylko kłopoty.
Pisarka korzysta z okazji, aby oddać atmosferę czasów. Przedstawia zarys powojennych Stanów Zjednoczonych, a także sylwetki ludzi, których traumy wciąż mają się dobrze. Tu rozpościera się pole do odczytywania jej opowiadań na głębszym poziomie. Wydarzenia z lat 1939-1945 niezaprzeczalnie zburzyły porządek świata. Bohaterowie opowiadań przywieźli z frontu bagaż doświadczeń, który rzutuje na ich postrzeganie rzeczywistości. Nawet po demobilizacji, nie przestają być czujni wobec wydarzeń osobliwych i niepokojących. Może właśnie to ,,wyczulenie” pozwala im przetrwać, gdy rozum zawodzi, a pewność wobec otaczającego ich świata obraca się wniwecz?
Rodzynki w serniku
Nie wszystkie opowiadania wprawiają w zachwyt. Niektóre utwory — szczególnie Pocałuj mnie jeszcze raz i Stary — aż się proszą o satysfakcjonujące domknięcie. Zaś w porównaniu z obrazem Hitchcocka, literacki pierwowzór Ptaków wypada znacznie słabiej. Niemniej, rzadko można trafić na zbiór tak różnorodny, a jednocześnie zachowujący jedność tematyki.
Ptaki i inne opowiadania to literacki sernik z rodzynkami. Na szczęście, ma ich w sobie na tyle mało, że bez trudu można je wygrzebać. Ucztujcie śmiało, rozkoszujcie się smakiem, jednak nie bądźcie zbyt łapczywi. Utwory du Maurier są na tyle krótkie, iż trudno nie połknąć całej książki na jednym posiedzeniu.
A byłoby szkoda, bo z łakomstwa można nie docenić pojedynczych kęsów.
Tytuł: Ptaki i inne opowiadania
Autor: Daphne du Maurier
Wydawnictwo: Albatros
Ilość stron: 304
ISBN: 9788367512831
