Z założenia, odbiorcami książek young adult są osoby w wieku od trzynastu do osiemnastu lat. Nie oznacza to jednak, że starsi czytelnicy nie mogą czerpać przyjemności z poznawania tego typu powieści. Sama chętnie po nie sięgam, choć już dawno przekroczyłam górną granicę wspomnianego przedziału wiekowego. Czym są dla mnie te opowieści? Niejednokrotnie impulsem do wspomnień i powracania myślami, z sentymentem, do nastoletnich czasów. Zauważam także więcej powodów, dla których warto sięgać po taką literaturę, i w tym artykule wymienię ich aż – lub tylko – dziesięć.
Bohaterowie nie są ciepłymi kluchami
Analizując sytuację rodzinną protagonistów przeczytanych przeze mnie w ostatnim czasie powieści young adult, mogę zauważyć, że znaczna część z nich straciła jedno lub dwoje rodziców. Taki stan rzeczy znajdujemy zarówno w znanych historiach (na przykład cykl o Harrym Potterze), ale też w wydanych tylko kilka lat temu książkach, jak chociażby seria o Morrigan Crow. W jeszcze innych zaś rodzice głównych bohaterów są po rozwodzie (na przykład saga Zmierzch). Można znaleźć mnóstwo tytułów z podobną problematyką.
Autorzy niejednokrotnie wystawiają postaci literackie na trudną życiową próbę i wymagają od nich grubej skóry oraz poradzenia sobie samemu z pewnymi sprawami. Niekiedy bohaterowie muszą także zaopiekować się swoim rodzeństwem. Ich postawa niejednokrotnie udowadnia, że młody człowiek, pomimo przeciwności losu, ma ogromną siłę i może wziąć wiele spraw w swoje ręce, całkiem dobrze sobie z nimi radząc. Owe historie uczą pokory i podkreślają moc szacunku oraz miłości do mamy i taty. Często bowiem ból fikcyjnych osób dociera do czytelników, którzy współczując im i doceniają, że sami nadal mają swoich rodziców lub znajdują w nich sprzymierzeńców w walce z niesprawiedliwością losu.
Fantastyka albo rzeczywistość
Duża część powieści young adult należy do gatunku literackiego, jakim jest fantastyka. Oczywiście wiele z nich oparto także na przyziemnych, rzeczywistych wątkach.
W pierwszej ze wspomnianych grup fabuła często czerpie z innej literatury, takiej jak mity greckie, mity słowiańskie czy też legendy historyczne. Dobrym przykładem jest tu seria autorstwa Michelle Madow Elementals, która bazuje na mitologii greckiej. Oczywiście twórcy zmieniają znane treści na swój własny użytek, kreując nowe zasady w danym świecie, jednak zawsze jakaś ich część pokrywa się z pierwotnymi założeniami.
Czytając tego typu historie, możemy powracać do znanych nam faktów z owych dziedzin, konfrontować je, analizować i oceniać, jak autorzy wykorzystali je na potrzeby konkretnego utworu. Mitologia i legendy stanowią doskonałe źródło inspiracji, a my podziwiamy ich ewolucję w książkach z nurtu young adult.
Interesujące są też powieści w baśniowym klimacie, które zazwyczaj czyta się szybko, miło i przyjemnie. Baśnie i bajki również są więc doskonałą inspiracją dla autorów książek dla młodych dorosłych.
Cykl o Harrym Potterze został natomiast stworzony od podstaw i nie znajdziemy żadnej szczególnej analogii do innych dzieł literackich. Autorka przygód o wspomnianej już Morrigan Crow, czy serii Zaginione miasta, również wykreowała uniwersum od podstaw. Tu nie mamy żadnego odniesienia do innych utworów, ale to wcale niczego tym publikacjom nie umniejsza, lecz jeszcze bardziej fascynuje i zaciekawia czytelników. Autorzy popisują się swoją kreatywnością i zasługują na podziw, tworząc spójne, choć niejednokrotnie skomplikowane światy. Możemy odkrywać je i podziwiać rozbudowaną wyobraźnię pisarzy. Zgadzać się z zastosowanymi rozwiązaniami lub nie, ulegać emocjom i przeżywać to, co napisali. Powieści te przechodzą w niektórych przypadkach do historii i wyznaczają kolejne trendy w gatunku.
Jeśli chodzi o wydarzenia rozgrywające się w rzeczywistości, w której sami żyjemy, są one również zróżnicowane i dotykają ważnych tematów. Widać zatem, że powieści young adult stanowią duży zbiór tytułów o różnej treści. Zarówno fani fantastyki, jak i książek obyczajowych znajdą w nich tytuły odpowiednie dla siebie. Mimo że skierowane są do młodych czytelników, to ich fabuły niejednokrotnie bywają bardzo rozbudowane i wielowątkowe.
Elementy kryminału i innych gatunków literackich
Książki young adult to nie tylko fantastyka czy opowieści o codziennej rzeczywistości młodych ludzi. Znajdziemy w tej grupie także historie z elementami kryminału, z zagadkami do rozwiązania (na przykład Väki. Lato skowronów albo Nie wkurzaj się. Odwet). Są one zdecydowanie mniej makabryczne niż klasyczne historie z tego gatunku, ale również intrygują, a ich autorzy umiejętnie wodzą czytelników za nos, by na koniec odkryć przed nimi wszystkie karty. Wątki sci-fi, horroru oraz sensacyjne także występują w powieściach dla młodzieży, przykładem tego ostatniego jest chociażby książka pod tytułem Bomba. Zazwyczaj poruszane w nich zostają ważne sprawy z perspektywy nastolatków. Bo każdy problem ma przyczynę, a tajemnice z nim związane domagają się rozwiązania. Możemy zatem przebierać w tytułach i gatunkach literackich, by odnaleźć dla siebie coś idealnego, co nas zainteresuje i zapewni miły czas spędzony z powieścią young adult.
Autorzy stawiają na uczucia
W książkach tego typu niemałą rolę odgrywają uczucia. Nie chodzi tu tylko o romantyzm, ale także więzi rodzinne, przyjaźnie czy nawet zamiłowanie do posiadanych przez bohaterów pasji. Każda z wymienionych rzeczy jest tu istotna. Osoby lubiące romantyczne historie odnajdą w tych książkach słodkie love story, a nawet motyw hate-love. Najbardziej jednak doceniam temat miłości do rodziców, bowiem młodzież niejednokrotnie buntuje się przeciw ich decyzjom, a w powieściach young adult często akcentowane są pozytywne uczucia w relacjach rodzinnych.
Przyjaźń to też ważna sprawa i niektóre historie uświadamiają nam, że warto ją pielęgnować. Niemniej istotne jest również zamiłowanie do tego, co robią bohaterowie czytanych powieści. Ich talent i pasje wzbudzają podziw. Przeżycia protagonistów często zmuszają czytelników do zastanowienia się nad własnymi uczuciami. Stanowią impuls do refleksji o kwestiach dotyczących relacji z bliskimi czy rozwoju swoich zamiłowań. Nie jest to zatem literatura bezwartościowa, ale niosąca ze sobą treści, które odpowiednio przedstawione zachęcają do rozmyślania o poważnych sprawach. W wielu tytułach możemy odnaleźć nawet inspiracje czy motywację do podążania obraną drogą. Kiedy czytam te powieści, wręcz wracam wspomnieniami do własnej młodości i z sentymentem przypominam sobie tamte uczucia, którymi się kierowałam, chcąc, by powróciły znów, chociaż na chwilę.
Wartościowe wątki
W powieściach young adult możemy odnaleźć wątki, które mimo iż są skierowane do młodszych odbiorców, to dotykają złożonych zagadnień. Autorzy często skupiają się na problemach młodzieży i starają ukazać drogę do ich rozwiązania. Wbrew pozorom więc nie są to lekkie powieści na jeden dzień, ale znajdziemy w tym nurcie tytuły z rozbudowanymi wątkami psychologicznymi, zakończonymi w sugestywny sposób, często nawet dającymi odbiorcom nadzieję, wskazówki czy inspiracje. Można w ich treści pośrednio odnaleźć odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Do tych poważnych tematów zaliczają się: depresja, samobójstwo, problemy z samoakceptacją, zaburzeniami odżywiania czy też prześladowaniem przez rówieśników.
Bohaterowie owych powieści często wykazują się odwagą i mimo przeciwności losu oraz wszystkich wokoło, dają sobie szansę i dążą do wyznaczonego celu. Można znaleźć w tych książkach wiele wartościowych treści i odnieść je do własnych przeżyć. Wyciągnąć wnioski, a nawet pomóc komuś innemu. Mieć poczucie, że nie sięgamy po bezsensowną literaturę. Oczywiście są tu tematy bardziej przyziemne, jak i te nieco wykraczające poza granice rzeczywistości, zwłaszcza w powieściach fantasy. Jednak przekaz ich wszystkich można sprowadzić do wspólnego mianownika, którym jest pokazanie drogi do rozwiązania poruszonych w nich problemów. Skupiają się na tym, co ważne dla młodzieży, a nawet starszych czytelników. Ukazują piękno i trudy świata oraz kładą nacisk na taką istotę sprawy, która prowadzi do szczęścia i spokoju, bo w życiu te wartości liczą się najbardziej.
Bliskość jest ważna
Zazwyczaj bohaterowie powieści young adult nie są odosobnieni, gdyż mają wokół siebie kilku członków rodziny albo grono zaufanych przyjaciół. Nigdy nie pozostają sami. Autorzy tworzą wokół nich grupę bliskich i realistycznie przekazują sympatie i antypatie pomiędzy nimi panujące. Takie rozwiązanie zachęca do zastanowienia się nad własnymi relacjami z ludźmi z naszego otoczenia. Na szczególną analizę zasługują więzi rodzinne protagonistów, a zwłaszcza te między rodzeństwem. Bardzo często bowiem można zauważyć, iż w tego typu literaturze prym wiedzie rodzeństwo, które pomimo różnych zaszłości, zrobi dla siebie wszystko. Zazwyczaj po starcie chociażby jednego z rodziców są dla siebie nawzajem oparciem.
Bohaterowie powieści young adult mają różne charaktery, więc występują też pomiędzy nimi kłótnie i konflikty. Relacje z bliskimi ukazane są w sposób realny, bez zbędnego upiększania. Jednak obecność prawdziwych przyjaciół też bywa częstym elementem w owych historiach. W zabieganym świecie często nie mamy czasu na prywatne, towarzyskie spotkanie, a jest to niezwykle ważne, by w trudnych momentach móc od kogoś przyjąć pomocą dłoń.
Trudne, kontrowersyjne tematy
W literaturze young adult nie brakuje również bardzo trudnych tematów, które często pokazują nam drogę bohaterów ku odnalezieniu własnej tożsamości. Ciekawym i fenomenalnym przykładem są utwory autorki Alice Osman. Jej opowieści traktują o uczuciach, także tych skrywanych głęboko przed sobą i innymi. Te historie można uznać za ważny głos dla osób w podobnej sytuacji.
Również depresja to temat często poruszany w powieściach dla młodzieży. Ważne jest to, by te opowieści docierały do odpowiednich odbiorców i stały się kołem ratunkowym w trudnym momencie ich życia oraz próbowały zmieniać stereotypy i utarte schematy. Uczyły szacunku, tolerancji i zrozumienia dla wyborów drugiego człowieka.
Uniwersalność
Nurt young adult ma szerokie grono odbiorców, łatwo więc można odejść od umownej granicy wieku czytelników dla której są one polecane. Zarówno nastolatki, jak i starsze osoby znajdą w tej grupie odpowiednie dla siebie tytuły. Młodsi z pewnością zagustują w książkach o przygodach Morrigan Crow czy Harry’ego Pottera. Starsi z pewnością polubią powieści chociażby Sarah Woolf.
Sentymentalne wspomnienia
Jeżeli macie więcej niż „naście” lat, a nawet dobiegacie już trzydziestki lub ją przekroczyliście dawno temu, a chcecie, by wasze wspomnienia z lat młodości odżyły, sięgnijcie po książki young adult. Czytając historie nastoletnich bohaterów, z sentymentem przypominam sobie własną przeszłości z nastoletnich czasów i chociaż wiem, że nie mogę do niej powrócić, to staram się przemycić do teraźniejszości choć trochę tamtych wrażeń.
Powieści te oddziałują na wyobraźnię, a nawet stanowią impuls do tego, by znowu poczuć się wolnym, szczęśliwym i żyć chwilą. Zwłaszcza czuję taką ich moc płynącą od książek, których akcja rozgrywa się w szkole lub od tych opowiadających o pierwszej miłości. Wówczas obrazy z przeszłości powracają i wywołują uśmiech na mojej twarzy. Któż nie chciałyby znowu przez chwilę cofnąć się do czasu swojej młodości? Dzięki tym książkom jest to poniekąd możliwe.
Dobre wydawnictwa
Firmy, które publikują książki young adult w Polsce, przykładają ogromną wagę do ich jakości oraz prezencji. Wydania wyglądają pięknie, mają śliczne okładki i skład, a ich korekta też na ogół okazują się na dobrym poziomie. Wybierając lekturę, możemy przebierać w ulubionych wydawnictwach, są one już znane i prestiżowe. Wśród nich znajdują się takie oficyny, jak: We Need Ya, Jaguar, Zielona Sowa. Są to moje ulubione, na których się jeszcze nie zawiodłam. Media Rodzina często sprawia czytelnikom drobne niespodzianki w postaci dodatków, na przykład, dołączając do zamówienia magnesy, naklejki czy listy od bohaterów. To wszystko nadaje wyjątkowego klimatu jeszcze przed poznaniem historii i jest bardzo miłe dla odbiorcy. Co jakiś czas można nawet zdobyć nowe, coraz to piękniejsze wydania znanych powieści. Jestem zadowolona, że w naszym kraju tak wielką wagę przykłada się do literatury z nurtu young adult i że jest ona u nas łatwo dostępna.
Z pewnością powodów za czytaniem książek dla młodych dorosłych jest o wiele więcej. Myślę jednak, że wymieniłam te najważniejsze. Podsumowując, każdy znajdzie w nich coś dla siebie. Czytajmy więc young adult w każdym wieku, niezależnie od zainteresowań, bo naprawdę jest z czego wybierać.
